I. DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)
İtilaf ve İttifak Devletleri arasında yapılıyor.
İtilaf Devletleri: İngiltere, Rusya, Fransa (ABD, Japonya, Yunanistan, Sırbistan, Karadağ, Romanya, Portekiz, Brezilya..)
İttifak Devletleri: Almanya, İtalya, Avusturya-Macaristan (Osmanlı, Bulgaristan)
Genel Sebepleri:
- Sömürgecilik (İngiltere ve Almanya)- Sanayi Devrimi ile birlikte fabrikalar ve hızlı üretim hammadde ve Pazar Arayışı savaşı ortaya çıkarıyor.
- Silahlanma yarışı ve bloklaşma
- Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik akımı
Özel Sebepleri:
- Alsas Loren Fransa'nın zengin kömür yataklarının olduğu bir toprağıydı. Almanya gelip Fransa'dan burayı alıyor ve Fransa'da tekrar geri almak istiyor.
- Rusya'nın Balkanlarda uyguladığı Panslavizm Politikasından Avusturya-Macaristan ve Osmanlı Devleti olumsuz etkileniyor. (Rusya liderliğinde tüm Slavları içine alacak büyük bir Slav Devleti kurma amacını taşıyan hareketin genel adıdır. Rusya Slavları kışkırttıkça Osmanlı ve Avusturya-Macaristan dağılma tehlikesi yaşıyor.)
Not 1: Yunanistan, Sırbistan, Karadağ, Romanya devletleri İtilaf Devletlerinde yer alıyor, Genel olarak bakıldığında Balkan devletleri olmasına rağmen, özellikle 2. Balkan Savaşı'nın neticesinde Bulgaristan'ın toprak kaybetmesi nedeniyle Bulgaristan İttifak Devletleri'nde yer alıyor. Çünkü topraklarını geri almak istiyor.
Not 2: Osmanlı Devleti, Çanakkale Cephesi'nde zafer elde ediyor. Bulgaristan bu zafer neticesinde İttifak Devletleri arasında yer almaya karar veriyor.
Not 3: Bu gruplar arasında "İtalya" taraf değiştiriyor. İtilaf Devletleri yapılan gizli antlaşmalarla toprak vaat ediyor. I. Dünya Savaşı'nda taraf değiştiren tek devlet "İtalya"
Not 4: Savaşa en son katılan devlet "Yunanistan"
Not 5: İlk çekilen devlet "Japonya". Almanya'dan Uzak Doğu'da almak istediği adaları alıp çekiliyor.
Savaşın Başlaması:
Avusturya-Macaristan veliahdı Ferdinand ve eşinin Saraybosna’da bir Sırplı bir öğrenci tarafından öldürülmesi üzerine Avusturya-Macaristan Sırbistan'a savaş ilan ediyor.
I. Dünya Savaşında Osmanlı
Her ne kadar tarafsızlığını ilan ederek boğazları bütün devletlere kapatsa da, İngilizler, Almanların Goben ve Breslav isimli iki gemisini kovalıyor. Çanakkale Boğazı'ndan girip, Karadeniz'e doğru Osmanlı'ya sığınıyorlar. İngiltere gemilerin kendilerine verilmesini istese de, Osmanlı Devleti gemileri satın aldığını ve isimlerinin de Yavuz ve Midilli olduğunu duyuruyor.
Bu gemiler Türk bayrağını çekerek Rusya limanlarını bombalıyor. Rusya, Osmanlı'ya savaş ilan ediyor.
Not: Osmanlı Devleti'nin güçlü kesimi olan İttihat ve Terakkiciler öncelikle İtilaf Devletleri yanında yer almak istiyor ve Fransa'ya teklifte bulunuyorlar. Ancak İngiltere ve Fransa tarafından bu teklifimiz reddediliyor. Almanya ise Osmanlı Devleti'nin yanında olmasını çok istiyor. Jeopolitik önemi (boğazlar), Kıtaların birleştiği yerde bulunmasından faydalanmak istiyor. Osmanlı Devleti savaşa girdikten sonra bir çok cephe açılıyor ve savaş alanı genişliyor.
OSMANLI DEVLETİ'NİN SAVAŞTIĞI CEPHELER
- Taarruz Cepheleri (Kafkas ve Kanal)
- Savunma Cepheleri (Çanakkale, Suriye-Filistin, Hicaz-Yemen, Irak-Basra)
- Müttefiklere Yardım Cepheleri (Galiçya, Romanya, Makedonya)
Not: Osmanlı Devleti’nin kesin zaferiyle sonuçlanmış tek cephe
Çanakkale Cephesi’dir
Ancak Osmanlı'nın cephede kaybetmesine rağmen toprak kazandığı tek cephe
Kafkas Cephesi'dir. Rusya'nın Bolşevik İhtilali nedeniyle savaştan çekilmesiyle Brest-Litovsk antlaşması imzalanmış, Kars, Ardahan ve Batum (Elvie-i Selase) Osmanlı Devleti’ne geri verilmiştir.
Kanal Cephesi: Süveyş Kanalı'nda, İngiltere'ye karşı açtığı saldırı amaçlı bir cephedir. Almanya'nın isteği üzerine açılmıştır.
Not: ABD savaşın başından itibaren tarafsız olduğunu söylese de İtilaf devletlerine silah satmaya başlıyor. Almanya bu konuda uyarsa da sonuç alamıyor. Almanya ABD'nin ticaret gemilerini batırıyor ve böylece ABD, İtilaf Devletleri yanında savaşa girmiş oluyor.
Bu savaşa girerken de ABD'nin, İtilaf Devletlerinden, İtilaf Devletleri aleyhine sunduğu 14 maddelik Wilson İlkeleri var. İtilaf Devletleri kabul ediyor ve ABD bu devletlerin yanında oluyor. Sonucunda da savaşı kazanan
İtilaf Devletleri oluyor.
Savaşı İttifak Devletleri kaybediyor ve ağır şartlar içeren antlaşmalar imzalanıyor.
Ateşkes Antlaşmaları
- Bulgaristan - Selanik
- Osmanlı - Mondros
- Avusturya - Macaristan = Villa Gusti
- Almanya - Rethondes
Barış Antlaşmaları:
- Almanya - Versay (2. Dünya Savaşına neden olmuştur.)
- Bulgaristan - Neuilly (Nöyi)
- Avusturya - St. Germain (Sen Jermen)
- Macaristan - Trianon (Triyanon)
- Osmanlı - Sevr (kabul etmediğimiz için Milli Mücadele'yi vereceğiz. Lozan Barış Antlaşmasıyla bağımsızlığımızı ilan edeceğiz.)
Gizli Antlaşmalar:
- İstanbul (Boğazlar) Antlaşması (Boğazlar - Çarlık Rusya)
- Londra Antlaşması (İtalya hangi gizli antlaşma ile İtilaf Devletlerine geçmiştir.)
- Mac Mahon Antlaşması (Suudi Arabistan Krallığı)
- Petrograd Protokolü (Doğu Anadolu Bölgesi-Rusya)
- Skyes-Picot Antlaşması (Orta doğu-petrol)
- Saint Jean de Maurienne Antlaşması (İzmir-İtalya)
- Balfour Deklarasyonu (Filistin-Yahudi Devleti)
I. DÜNYA SAVAŞININ SONUÇLARI
Osmanlı İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Rus Çarlığı yıkılmıştır. Bu üç devletin savaş sırasında elinden çıkan topraklarda; Polonya, Yugoslavya, Finlandiya ve Macaristan gibi yeni devletler kurulmuştur.
Güç dengesi bozuldu. Sınır değişiklikleri oldu. Siyasi harita yeniden çiziliyor ve siyasi rejimler ortaya çıkmıştır.
Dünya barışını güvence altına alabilmek için
Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) kurulmuştur.
