Uyarlanmış teknoloji ürünleri ve Türkiye
9 Ağustos 2006 tarihinde, Uyarlanmış Teknoloji (Assistive Technology) ile ilgili bir derleme yazısı yazmışım.
Engelliler.Biz
Yazıyı tekrar okuyunca 2 yıl sonra konuyu tekrar güncellemek gerektiğini düşündüm. Çünkü konumuz teknoloji ve günümüzde teknoloji baş döndürücü hızda gelişiyor.
Türkiye’de birçok engellinin kullandığı uyarlanmış teknoloji ürünlerinin neredeyse tamamı yurtdışından ithal ediliyor. Öte yandan bu tür ürünler, dünyanın her yerinde oldukça pahalıya satılıyor. Pahalı olmasının nedenlerinden birisi, kısıtlı miktarda kullanıcı olması ve ar-ge yatırımı gerektirmesi. Sonuçta ticari olarak getirisi daha fazla olabilecek ürünler piyasaya sunuluyor. Diğer bir önemli konu da, gelişmiş ülkelerde bu tür ürünlerin, SGK kapsamı içinde olmasıdır. Böylece yatırımcı firma, hangi ürünleri geliştirip ne kadar satacağını tahmin edebiliyor.
Ülkemizde, bu tür ürünlerin geliştirilmesi, üretilmesi ile ilgili herhangi bir engel veya teknoloji eksikliği olmamasına rağmen yerli malı uyarlanmış teknoloji ürünü neredeyse yoktur.
Aslında anayasal haklarımız açısından bakıldığında kişinin düşünme, düşündüğünü ifade etme, iletişim, haberleşme ve eğitimden yararlanma özgürlüğü vardır. Herhangi bir engeli nedeniyle bu özgürlüğü kullanamayan ve imkân sağlanırsa kullanabilecek olanlara sosyal devlet olarak bu imkânların sağlanması gerekmektedir. Olması gereken de budur. Bir gün bu noktaya gelebilme umudumuzu korumakta ve kurumsal olarak da çalışmalar yapmaktayız.
Sizlere asıl sözetmek istediğim konu, ülkemizde ilklerden biri olan bir uyarlanmış teknoloji ürününü nihayet görmüş olmamdır. Ürünü deneme ve kullanma şansına sahip olmamın mutluluğunu sizlerle paylaşmak istedim.
Sadece tek dokunuşla bilgisayar kullanılabilir mi?
Evet! HAYDi:Switch donanımı ve özel yazılımı ile bu gerçekten mümkün. Hem de tamamen Türkçe, yerli tasarım ve yerli üretim!
Switch nedir?
Basit tanımıyla bir elektrik akımı anahtarıdır. En önemli özelliği, en küçük dokunma, basınç, seğirme hareketi, üfleme gibi pek çok çeşit harekete duyarlı olan bir algılayıcı olmasıdır.
Switch arabirimi nedir?
Çok hassas olan switchden üretilen sinyali bilgisayara göndermeye yarayan bir donanımdır.
Gelelim HAYDi:Switch ürününe:
HAYDi:Switch paketini açtığımızda, kutunun içinden standart olarak
1 pedal switch
1 switch arabirimi kutusu
1 kurulum CD si
1 kullanıcı kitapçığı çıkıyor
Özenle hazırlanmış paket dikkati çekiyor. Kabarcıklı naylon koruma içinden HAYDi:Switch kutusunu çıkarıyoruz, bilgisayarın boş bir USB girişine kablosunu takıyoruz. Kutudan çıkan pedal switchin kablosunu da switch kutusundaki iki switch girişinden birincisine takıyoruz. Kurulum CDsini CD sürücüsüne yerleştirip programı kuruyoruz. Artık ürün kullanıma hazır.
Kullanıcı Kılavuzu oldukça anlaşılır ve yönlendirici. Ayrıca kurulum CD si içinde eğitim videoları var. Ayrıntılı olarak hazırlanmış.
Şimdi pedal switch’e dokunma zamanı!
İlk dokunduğunuzda ekranda basit ve anlaşılır bir menü penceresi görünüyor. Satırlar yukarıdan aşağı ışıklı bir dörtgen ile taranıyor, dilediğiniz işlemin olduğu satıra gelince pedala tıklıyoruz. Satırdaki seçenekler soldan sağa ışıklı dörtgen ile taranıyor. Dilediğiniz işlemin üzerinde iken pedala dokunuyoruz. Böylece dilediğimiz işlemi Satır/sütun tarama yöntemi ile seçiyoruz.
Neler yapılabilir?
Windows işletim sisteminde neler yapılabilirse HAYDi:Switch ile hepsini yapmak mümkün.
Örneğin ekranda fare imlecini dilediğiniz yere götürüp konumlandırmak için fare menüsünü seçiyoruz. Bir farenin yapabileceği her işlem, bu menüde küçük ama anlaşılır simgelerle gösterilmiş.
Ok tuşları ile fareyi dilediğiniz yere konumlandıktan sonra sol tık, çift tıklama, sağ tık, enter, kes/kopyala/yapıştır vs. işlemleri çok kolay seçilebiliyor.
HAYDi:Switch en dikkat çekici özelliği, açtığınız uygulama ile ona en uygun klavye penceresi birlikte açılıyor. Örneğin metin düzenleyici ile alfabetik sanal klavye açılıyor. Müzik dinlemek için örneğin winamp kullanıyorsunuz, çokluortam yönetmeye uygun klavye tuşlarını içeren klavye penceresi açılıyor.
HAYDi:Switch diğer özelliği de; bazı basit iletişim cümlelerini seslendirebiliyor olması. Pencereler, etkin menüler, etkin uygulamalar arasında geçiş yapmak çok kolay.
10 yıldan beri fare hareketlerini çok kısıtlı kullanarak sanal klavye programı ile yazı yazan bir ALS* hastası olarak bana HAYDi:Switch oldukça kullanışlı geldi. Günün birinde fare kullanamayacak duruma gelirsem, switch donanımı kullanabilme şansım olduğunu bilmek beni heyecanlandırdı, umut verdi. Kişisel deneyimlerim sonucu gördüğüm kadarıyla fiziksel engel nedeniyle bilgisayar kullanamayan kişiler için oldukça kullanışlı çözümler üretiyor HAYDi:Switch.
Alışık olduğum ama HAYDi:Switch ürününde bulamadığım tek özellik, sanal klavye otomatik kelime tamamlama özelliği ve Türkçe bütünleşik metin okuyucu (text-to-speech) özelliği olmamasıydı.
Kullanıcı sayısı ve kullanıcı beklentileri arttıkça bu özelliklerin de yeni sürümlerde olacağını sanıyorum.
Bu yazı, bir ALS* hastasının bir derleme ve incelemesi olarak ülkemizde uyarlanmış teknoloji ürünleri üzerinde çalışan tüm firmalara teşekkür amacıyla yazılmıştır. Firma ile hiç bir ilişkim yoktur.
Sevgilerimle
Alper Kaya
20.01.2010
ALS: Amiyotrofik Lateral Skleroz – Motor Nöron Hastalığı
). Cihazımızın USB Kablolu ve USB Kablosuz (Wireless) olmak üzere iki modeli var. 
