Fiziksel engeller uçmaya engel değil. Havayolları, uluslararası kurallar gereği engelli yolcuların rahat uçabilmesi için her türlü kolaylığı göstermek zorundalar. Tek gereken, yolculuk öncesinde basit bir planlama.
En son 2002’de yapılan araştırmaya göre Türkiye nüfusunun yüzde 12.5’i yani 8.5 milyon vatandaşımız engelli. Ama onları sokakta, havalimanlarında veya uçakta pek göremezsiniz. Bir çoğu nadiren evinden çıkabilir. Pek azı uçabilir. Seyahat etmek, uçağa binebilmek ise hayaldir.
Bu durum Amerika’da veya Avrupa’da tam tersinedir. Her uçakta birkaç engelli yolcuya birden rastlarsınız. Gelişmiş ülkelerde tüm mimari tasarımlar engeller kaldırılarak yapılır. Her kaldırımın köşesinde engelli arabalarının rahatlıkla inip-çıkabileceği rampalar, trafik lambalarında sesli uyarılar, geçiş bölgelerinde özel çıkıntılı taşlar gibi yüzlerce detay vardır.
Havayolları, uluslararası kurallar gereği engelli yolcuların rahat uçabilmesi için her türlü kolaylığı göstermek zorundalar. Yolcunun davranışı, fiziksel ve zihinsel durumu tek başına uçaktan tahliye olmasına engel bir durum oluşturuyorsa, havayolu taşımayı kabul etmeyebilir. Böyle bir durumda yolcunun refakatçi eşliğinde uçmasına izin verilir. Refakat eden kişi, yolcunun ihtiyaçlarından sorumlu olur.
Unutmayın, fiziksel engelleriniz uçmanıza engel değil. Yolculuk öncesinde yapacağınız basit bir planlamayla uçuşunuzu daha kolay hale getirebilirsiniz:
DETAYLI PLAN YAPIN: Önce bir liste hazırlayın. Yapacaklarınızı, yanınıza alacağınız ilaçları, raporları belirleyin. Böylece son dakikada bir sorunla karşılaşmanın önüne geçebilirsiniz.
BİLGİ ALIN: Uçuş sağlığıyla ilgili konularda doktorunuza danışın. Rezervasyon yaparken çağrı merkezi veya acentenize kurallarla ilgili sorular sorabilirsiniz. Biletleme işleminiz sırasında durumunuz hakkında havayolunu bilgilendirin. İsteğinize göre havayolu gerekli hazırlıkları yapacaktır. Acil durumlarda özellikle havalimanlarında başvuracağınız noktaları, arayacağınız telefonları öğrenmekte fayda var.
ERKEN GİDİN: Check-in ve güvenlikten geçiş işlemleriniz diğer yolculara göre biraz daha uzun sürebilir. Bu nedenle havalimanına erken gidin. Son dakikaya kalmayın. Engelli arabanız varsa, check-in sırasında görevliler tarafından özel torbaya konulacak ve uçağa yüklenecektir. Unutmayın, engelli yolcular uçağa ilk alınır. Uçağa giderken, binerken refakatçiniz yoksa havayolu veya yer hizmetleri görevlisi size yardım edecektir.
YARDIM İSTEYİN: Uçağa bindikten sonra her ne kadar bilgi verilmiş olsa da kabin memuruna durumunuzu bildirin. Görme engelliyseniz, her THY uçağına ağustos ayından itibaren bulundurulmaya başlanan Braille alfabesi ile hazırlanmış acil kuralları anlatan kartı kabin memurundan isteyebilirsiniz. Uçuş sırasında herhangi bir ihtiyacınız için kabin memurlarından yardım talep edin.
ACİL DURUM: Engelli yolcular kurallar gereği acil çıkış kapısının olduğu koltuklara oturtulmuyor. Eğer acil bir durum yaşarsanız sakın paniğe kapılmayın. Kabin memurları öncelikli olarak size yardım edecektir.
ENGELLİ TUVALETİ: Geniş gövdeli, çift koridorlu uçaklarda bir tuvalet engelliler için ayrılıyor. Geniş olan tuvalette tutunma kolları bulunuyor. Bunun yerini kabin memurundan öğrenin.
UÇAKTAN İNİŞ: Engelli yolcular inişte uçaktan en son çıkartılıyor. Geldiğiniz havalimanında görevliler uçaktan inmenize yardımcı olacak, yurtdışına uçuyorsanız, sizi pasaporttan geçirip bagaj alanına götürecektir.
HANGİ KURALLAR UYGULANIYOR
THY’nin hazırladığı kurallara göre engelli yolcular durumlarına göre şöyle değerlendiriliyor:
1. Hareket kabiliyeti kısmen kısıtlı olarak kabul edilen görme engelli veya duyma engelli yolcular için sağlık raporu, feragat ve ibraname formu gerekli değil. Yolcular tek başlarına uçabilir.
2. Hareket kabiliyeti kısmen kısıtlı olarak kabul edilen, örneğin tek bacağı kırık olan yolcular yani tahliye gibi acil durumlarda özel ihtiyaçları için kabin ekibinin yardımına ihtiyaç duymadan uçak içinde koltuk değnekleriyle hareket edebilenler tek başlarına uçabilir. Ancak bu yolcuların yardıma gereksinimleri varsa refakatli seyahat etmelidirler. Bu yolcular feragat ve ibraname formunu imzalayarak refakatsiz seyahat edebilirler. Sağlık raporu gerekli değil.
3. Hareket kabiliyeti tamamen kısıtlı olarak kabul edilen hem görme, hem de duyma engelli yolcular refakatçileri olmaksızın seyahat edemezler.
4. Hareket kabiliyeti tamamen kısıtlı olarak kabul edilen iki bacağı kırık veya yürüme engelli yolcuların, koridordan geçebilen ve özel imal edilmiş ‘Cabin wheelchair-WCHC’ olarak adlandırılan engelli iskemleleriyle refakatli uçmaları gerekiyor. Bu yolcular, feragat ve ibraname formunu imzalayarak refakatsiz seyahat edebilirler. Sağlık raporu istenmiyor.
5. Uçak merdivenlerini yürüyerek kullanabilen, kabin içinde yürüyebilen, uçağa/uçaktan tekerlekli sandalyeyle taşınan yolcular tek başlarına seyahat edebilirler. Sağlık raporu, feragat ve ibraname formu gerekli değil.
6. Uçak merdivenlerini çıkamayan/inemeyen ama kabin içinde yürüyebilen, uçağa/uçaktan tekerlekli sandalyeyle taşınan yolcular tek başlarına seyahat edebilirler. Sağlık raporu, feragat ve ibraname formu gerekli değil.
7. Zihinsel engelli yolcular mutlaka kendi refakatçileriyle uçarlar. Sağlık raporu istenmiyor.
8. Hareket kabiliyeti kısmen kısıtlı olan yaşlı yolcular için sağlık raporu istenmiyor. Uçak içinde kendi ihtiyaçlarını karşılayabileceklerini beyan etmeleri durumunda refakatsiz, karşılayamayacak durumda olmalarını beyan etmeleri halindeyse refakatli uçarlar.
9. Feragat ve ibraname formu üç kopya olarak check-in’de yolcu tarafından doldurulur. Bunlardan biri kontuardaki personele, diğeri uçakta kabin amirine verilir. Üçüncü kopya yolcuda kalır.
10. Feragat ve ibraname formu ABD varışlı/çıkışlı seferlerde kullanılmıyor.
11. Gözleri görmeyen ve işitme engelli yolcuların refakatçisi olan köpekler rezervasyon yapılmak kaydıyla ve ağızlığı takılmış olarak kilolarına bakılmaksızın kabinde uçurulur.
GÖRME ENGELLİ YOLCU DAVA AÇTI
Görme engelli Kenan Önalan’ın THY’ye açtığı dava, engellilerin uçuşlarıyla ilgili yaşanan sorunu yeniden gündeme getirdi. 7 Ağustos 2010 tarihinde Malatya’dan İstanbul’a gitmek isteyen Önalan, uçuşa kısa bir süre kala kendisine hareket kabiliyeti kısıtlı yolcular kapsamında olmasından dolayı refakatsiz uçamayacağı bildirilerek uçağa bindirilmedi.
Seyahat hakkının ve özgürlüğünün elinden alınması nedeniyle dava açan Önalan “THY engelli yolcular için feragatname imzalatıyor. Böylece engelli yolcu başına bir şey gelirse dava açamıyor. Bu durum 2005’te çıkan Engelliler Yasası’na aykırı” diyor. THY Genel Müdürü Temel Kotil, konunun düzeltilmesi için çalışma yaptıklarını açıkladı.
En son 2002’de yapılan araştırmaya göre Türkiye nüfusunun yüzde 12.5’i yani 8.5 milyon vatandaşımız engelli. Ama onları sokakta, havalimanlarında veya uçakta pek göremezsiniz. Bir çoğu nadiren evinden çıkabilir. Pek azı uçabilir. Seyahat etmek, uçağa binebilmek ise hayaldir.
Bu durum Amerika’da veya Avrupa’da tam tersinedir. Her uçakta birkaç engelli yolcuya birden rastlarsınız. Gelişmiş ülkelerde tüm mimari tasarımlar engeller kaldırılarak yapılır. Her kaldırımın köşesinde engelli arabalarının rahatlıkla inip-çıkabileceği rampalar, trafik lambalarında sesli uyarılar, geçiş bölgelerinde özel çıkıntılı taşlar gibi yüzlerce detay vardır.
Havayolları, uluslararası kurallar gereği engelli yolcuların rahat uçabilmesi için her türlü kolaylığı göstermek zorundalar. Yolcunun davranışı, fiziksel ve zihinsel durumu tek başına uçaktan tahliye olmasına engel bir durum oluşturuyorsa, havayolu taşımayı kabul etmeyebilir. Böyle bir durumda yolcunun refakatçi eşliğinde uçmasına izin verilir. Refakat eden kişi, yolcunun ihtiyaçlarından sorumlu olur.
Unutmayın, fiziksel engelleriniz uçmanıza engel değil. Yolculuk öncesinde yapacağınız basit bir planlamayla uçuşunuzu daha kolay hale getirebilirsiniz:
DETAYLI PLAN YAPIN: Önce bir liste hazırlayın. Yapacaklarınızı, yanınıza alacağınız ilaçları, raporları belirleyin. Böylece son dakikada bir sorunla karşılaşmanın önüne geçebilirsiniz.
BİLGİ ALIN: Uçuş sağlığıyla ilgili konularda doktorunuza danışın. Rezervasyon yaparken çağrı merkezi veya acentenize kurallarla ilgili sorular sorabilirsiniz. Biletleme işleminiz sırasında durumunuz hakkında havayolunu bilgilendirin. İsteğinize göre havayolu gerekli hazırlıkları yapacaktır. Acil durumlarda özellikle havalimanlarında başvuracağınız noktaları, arayacağınız telefonları öğrenmekte fayda var.
ERKEN GİDİN: Check-in ve güvenlikten geçiş işlemleriniz diğer yolculara göre biraz daha uzun sürebilir. Bu nedenle havalimanına erken gidin. Son dakikaya kalmayın. Engelli arabanız varsa, check-in sırasında görevliler tarafından özel torbaya konulacak ve uçağa yüklenecektir. Unutmayın, engelli yolcular uçağa ilk alınır. Uçağa giderken, binerken refakatçiniz yoksa havayolu veya yer hizmetleri görevlisi size yardım edecektir.
YARDIM İSTEYİN: Uçağa bindikten sonra her ne kadar bilgi verilmiş olsa da kabin memuruna durumunuzu bildirin. Görme engelliyseniz, her THY uçağına ağustos ayından itibaren bulundurulmaya başlanan Braille alfabesi ile hazırlanmış acil kuralları anlatan kartı kabin memurundan isteyebilirsiniz. Uçuş sırasında herhangi bir ihtiyacınız için kabin memurlarından yardım talep edin.
ACİL DURUM: Engelli yolcular kurallar gereği acil çıkış kapısının olduğu koltuklara oturtulmuyor. Eğer acil bir durum yaşarsanız sakın paniğe kapılmayın. Kabin memurları öncelikli olarak size yardım edecektir.
ENGELLİ TUVALETİ: Geniş gövdeli, çift koridorlu uçaklarda bir tuvalet engelliler için ayrılıyor. Geniş olan tuvalette tutunma kolları bulunuyor. Bunun yerini kabin memurundan öğrenin.
UÇAKTAN İNİŞ: Engelli yolcular inişte uçaktan en son çıkartılıyor. Geldiğiniz havalimanında görevliler uçaktan inmenize yardımcı olacak, yurtdışına uçuyorsanız, sizi pasaporttan geçirip bagaj alanına götürecektir.
HANGİ KURALLAR UYGULANIYOR
THY’nin hazırladığı kurallara göre engelli yolcular durumlarına göre şöyle değerlendiriliyor:
1. Hareket kabiliyeti kısmen kısıtlı olarak kabul edilen görme engelli veya duyma engelli yolcular için sağlık raporu, feragat ve ibraname formu gerekli değil. Yolcular tek başlarına uçabilir.
2. Hareket kabiliyeti kısmen kısıtlı olarak kabul edilen, örneğin tek bacağı kırık olan yolcular yani tahliye gibi acil durumlarda özel ihtiyaçları için kabin ekibinin yardımına ihtiyaç duymadan uçak içinde koltuk değnekleriyle hareket edebilenler tek başlarına uçabilir. Ancak bu yolcuların yardıma gereksinimleri varsa refakatli seyahat etmelidirler. Bu yolcular feragat ve ibraname formunu imzalayarak refakatsiz seyahat edebilirler. Sağlık raporu gerekli değil.
3. Hareket kabiliyeti tamamen kısıtlı olarak kabul edilen hem görme, hem de duyma engelli yolcular refakatçileri olmaksızın seyahat edemezler.
4. Hareket kabiliyeti tamamen kısıtlı olarak kabul edilen iki bacağı kırık veya yürüme engelli yolcuların, koridordan geçebilen ve özel imal edilmiş ‘Cabin wheelchair-WCHC’ olarak adlandırılan engelli iskemleleriyle refakatli uçmaları gerekiyor. Bu yolcular, feragat ve ibraname formunu imzalayarak refakatsiz seyahat edebilirler. Sağlık raporu istenmiyor.
5. Uçak merdivenlerini yürüyerek kullanabilen, kabin içinde yürüyebilen, uçağa/uçaktan tekerlekli sandalyeyle taşınan yolcular tek başlarına seyahat edebilirler. Sağlık raporu, feragat ve ibraname formu gerekli değil.
6. Uçak merdivenlerini çıkamayan/inemeyen ama kabin içinde yürüyebilen, uçağa/uçaktan tekerlekli sandalyeyle taşınan yolcular tek başlarına seyahat edebilirler. Sağlık raporu, feragat ve ibraname formu gerekli değil.
7. Zihinsel engelli yolcular mutlaka kendi refakatçileriyle uçarlar. Sağlık raporu istenmiyor.
8. Hareket kabiliyeti kısmen kısıtlı olan yaşlı yolcular için sağlık raporu istenmiyor. Uçak içinde kendi ihtiyaçlarını karşılayabileceklerini beyan etmeleri durumunda refakatsiz, karşılayamayacak durumda olmalarını beyan etmeleri halindeyse refakatli uçarlar.
9. Feragat ve ibraname formu üç kopya olarak check-in’de yolcu tarafından doldurulur. Bunlardan biri kontuardaki personele, diğeri uçakta kabin amirine verilir. Üçüncü kopya yolcuda kalır.
10. Feragat ve ibraname formu ABD varışlı/çıkışlı seferlerde kullanılmıyor.
11. Gözleri görmeyen ve işitme engelli yolcuların refakatçisi olan köpekler rezervasyon yapılmak kaydıyla ve ağızlığı takılmış olarak kilolarına bakılmaksızın kabinde uçurulur.
GÖRME ENGELLİ YOLCU DAVA AÇTI
Görme engelli Kenan Önalan’ın THY’ye açtığı dava, engellilerin uçuşlarıyla ilgili yaşanan sorunu yeniden gündeme getirdi. 7 Ağustos 2010 tarihinde Malatya’dan İstanbul’a gitmek isteyen Önalan, uçuşa kısa bir süre kala kendisine hareket kabiliyeti kısıtlı yolcular kapsamında olmasından dolayı refakatsiz uçamayacağı bildirilerek uçağa bindirilmedi.
Seyahat hakkının ve özgürlüğünün elinden alınması nedeniyle dava açan Önalan “THY engelli yolcular için feragatname imzalatıyor. Böylece engelli yolcu başına bir şey gelirse dava açamıyor. Bu durum 2005’te çıkan Engelliler Yasası’na aykırı” diyor. THY Genel Müdürü Temel Kotil, konunun düzeltilmesi için çalışma yaptıklarını açıkladı.
